ΜΑΡΚΟΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ

…Ο Μάρκος Λαζαρίδης (1911-1992) ήταν ένας Λογοτέχνης, ο οποίος δίδαξε στα Ελληνικά Σχολεία της Αφρικής. Διετέλεσε δάσκαλος και Διευθυντής της Μπολλολάκειου Δημοτικής Σχολής της Ντίρε Ντάουας (1946-1966) και μέχρι το 1974 δίδαξε στα Ελληνικά Σχολεία της Αρούσα (Τανζανία), του Λάγκος (Νιγηρία) και για ένα μικρό διάστημα και στο Τζιμπουτί.

…Γεννήθηκε στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας, γονείς του ήταν ο Ιερέας Ηρακλής Λαζαρίδης και η Μαριάνθη Χατζηπαναγιώτου. Μετά τις ταραχές που ξέσπασαν στην Σμύρνη το 1914, η οικογένεια του αναγκάστηκε να καταφύγει στην Καλαμάτα. Εκεί πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Σπούδασε στο Διδασκαλείο του Πύργου Ηλείας και μετεκπαιδεύτηκε στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

...Ήταν ένας ανθρωπιστής. Ο Ιωάννης Α. Θωμόπουλος, ο οποίος δίδαξε μαζί του στο Ελληνικό Σχολείο της Ντίρε Ντάουας, εγράψε για τον Μάρκο Λαζαρίδη:<<Ο πόνος έτσι είχε ζυμώσει την ψυχή του από τα παιδικά του τα χρόνια, έτσι που ''έκανε η σκέψη του τη γη κι όλο το σύμπαν σπίτι του''. Έτσι είχε αγαπήσει τον άνθρωπο και τα ανθρώπινα, τόσο πολύ, τόσο βαθειά, που θα ευχόσουν όλοι οι άνθρωποι να έχουν την ανθρωπιά του να είχαν και την ευγένεια του και την ψυχή του>>.

...Η ευαισθησία του τον οδήγησε να γράψει διηγήματα και ποιήματα επηρεασμένα από τη ζωή του στην Αιθιοπία. Έγραψε πέντε βιβλία και ένα μεγάλο αριθμό άρθρων, τα οποία δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Νέα Εστία. Πρόκειται για συλλογές διηγημάτων και ποιημάτων, οι οποίες αναφέρονται στα έθιμα των Αιθιόπων, τους Ελληνοαιθίοπες μαθητές του και στον Ελληνισμό της Ντίρε Ντάουας και της περιοχής του Χάραρ.

Έγραψε τα παρακάτω βιβλία:
- Ο Σταυρός του Νότου (1952)
- Η Τροπική ζάλη (1954)
- Η Γαζέλα (1961)
- Ποιήματα (1975)

- Ισημερινός (1978)

...Στο διήγημα “Οι Λωτοί'' το οποίο περιλαμβάνεται στο βιβλίο ''Ο Σταυρός του Νότου'', αναφέρεται σε μια πραγματική ιστορία, που διαδραματίστηκε την δεκαετία του 1950:

Σε ένα χωριό της περιοχής του Χάραρ ζούσε μια Ελληνική οικογένεια, ηταν οι μόνοι Έλληνες που ζούσαν εκει. Την αποτελούσαν οι δυο γονείς και τα οκτώ παιδιά τους. Τα παιδιά πήγαιναν στο Αιθιοπικό Σχολείο και δεν μιλούσαν καθόλου Ελληνικά. Οι γονείς γνώριζαν ελάχιστα γράμματα, μόλις που μπορούσαν να διαβάσουν και να γράψουν ένα γράμμα.

Την ήσυχη ζωή τους την τάραξε ένα απρόοπτο γεγονός. Ένα από τα παιδιά αρρώστησε και ο ''μάγος της περιοχής'' δεν έκανε καλή ''διάγνωση'' και το παιδί πέθανε. Το παιδί θάφτηκε αβάφτιστο, χωρίς παπά και ψαλμωδία. Τη νεκρική πομπή των λευκών ανθρώπων, την παρακολούθησαν έκπληκτοι οι Αιθίοπες κάτοικοι του χωριού.

Το παραπάνω γεγονός το πληροφορήθηκε ένας Έλληνας οδηγός φορτηγού αυτοκίνητου, ο οποίος τροφοδοτούσε με εμπορεύματα τον συμπατριώτη μας. Ενημέρωσε αμέσως την Ελληνική Κοινότητα της Ντίρε Ντάουας, η οποία κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες να πείσει τον πατέρα, σχετικά με το μέλλον των παιδιών του.

Τελικά, η Ελληνική Κοινότητα της Ντίρε Ντάουας ανέλαβε υπό την προστασία της την οικογένεια και την μετέφερε στη Ντίρε Ντάουα. Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να βαπτίσει τα παιδιά και να τα γράψει στο Ελληνικό Σχολείο. Δυστυχώς, μόνο τα δυο μικρότερα παιδιά μπόρεσαν να το παρακολουθήσουν, τα υπόλοιπα δεν έμαθαν ποτέ την Ελληνική γλώσσα.

Μια από τις κοπέλες της οικογένειας πέθανε σε ηλικία 18 χρόνων. Όλος ο Ελληνισμός της Ντίρε Ντάουας την έκλαψε, ήταν ένα γλυκό άτομο, το οποίο ακόμα το θυμόμαστε. Σήμερα από την οικογένεια ζουν μόνο τα δυο παιδιά που πήγαν στο Ελληνικό Σχολείο, το μεγαλύτερο ζει στην Ελλάδα και το μικρότερο στην Αμερική.

…Ο Μάρκος Λαζαρίδης την πρώτη του επίσημη εμφάνιση στη λογοτεχνία, την πραγματοποίησε με το βιβλίο του ''Ο Σταυρός του Νότου'', το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο της ''Ομάδας των Δώδεκα'' (1952). Μέλη της ομαδας ήταν σπουδαίοι Έλληνες λογοτέχνες, όπως ο Κώστας Ουράνης, ο Πέτρος Χάρης, ο Ηλίας Βενέζης, ο Άγγελος Τερζάκης και ο Μ. Καραγάτσης.

...Σε επιστολή του προς τον Μάρκο Λαζαρίδη, σχετικά με τα διηγήματα που περιλαμβάνονται στο βραβευμένο βιβλίο, ο Μ. Καραγάτση γράφει:<< Άρτιο και περίτεχνο είναι και η ''Γερακίνα''. Όσο για το ''Μελαψό φίλο'' επιτρέψτε μου να σας συγχαρώ. Πρόκειται για διήγημα αριστουργηματικό, διαμάντι πραγματικό της λογοτεχνίας μας>>.

...Πηγή του παραπάνω άρθρου είναι το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και το βιβλίο του Μάρκου Λαζαρίδη ''Ο Σταυρός του Νότου.

                                                                     ΒΕΡΑ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΥ

...Η Βέρα Βαγγελάτου το γένος Τσακιργιάννη (1916-2014), ήταν ένα πνευματικό άτομο το οποίο δίδαξε την δεκαετία του 1960, στο Ελληνικό Σχολείο της Αντίς Αμπέμπας. Γεννήθηκε στην Σάμο και σπούδασε στην Αθήνα, στο Χαροκόπειο Διδασκαλείο Οικοκυρικής Εκπαίδευσης.

…Δίδαξε το μάθημα των Καλλιτεχνικών στις μαθήτριες και τις βοήθησε να αγαπήσουν την τέχνη. Με την καθοδήγηση της, πολλές μαθήτριες κράτησαν για πρώτη φορά μολυβί και πινέλο στα χέρια τους. Η Αλεξάνδρα Ζέκου από την Αντίς Αμπέμπα, σε άρθρο της γράφει: <<Έπρεπε όλες να ετοιμάσουμε για το τέλος του έτους τουλάχιστον από ένα έργο (κέντημα ή πίνακα ζωγραφικής) για τη δημοπρασία, που γινόταν στη γιορτή των απολυτηρίων, προς ενίσχυση του ταμείου της κοινότητας. Καθηγήτρια μας ήταν η ξεχωριστή Βέρα Βαγγελάτου. Θυμάμαι την πρώτη φορά που μου είπε να διαλέξω το θέμα που θα μου άρεσε να ζωγραφίσω, τα είχα τελείως χαμένα και με διακατείχε μια άρνηση. Ήμουν πεπεισμένη ότι ήταν αδύνατο να τα καταφέρω αφού δεν μπορούσα να τραβήξω ούτε μια ίσια γραμμή. Κατά κάποιο τρόπο με έπιασε και σιγά-σιγά άρχισα να αφήνω τον εαυτό μου ελεύθερο ώσπου κατέληξε να μου αρέσει αυτό που έκανα>>.

…Ήταν επίσης υπεύθυνη του θαλάμου των κοριτσιών, ο οποίος βρίσκεται στον Α' όροφο του Οικοτροφείου. Εκεί ερχόταν σε επαφή με τις μαθήτριες, τις οποίες κατεύθυνε με έναν μοναδικό τρόπο. Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή της Μελπομένης Πανά, από την Ασμάρα:<<Την Βέρα Βαγγελάτου την θεωρούσαμε μάνα μας, στάθηκε δίπλα μας, μας συμβούλευε και μας βοηθούσε σε κάθε μας πρόβλημα. Ήταν η παρηγοριά μας, ήταν ο άνθρωπος μας>>.

...Ένα άλλο στοιχείο της προσωπικότητάς της φάνηκε όταν κατά διάρκεια ενός διαλείμματος που έκαναν τα παιδιά του Οικοτροφείου, ο Γυμνασιάρχης Νικόλαος Δράκος παρατήρησε ότι ένας μαθητής συνομιλούσε με μια μαθήτρια. Αμέσως τους κάλεσε κοντά του και άρχισε να τους ''κτυπά'', πρώτο το αγόρι και μετά το κορίτσι. Την σκηνή παρακολούθησε η Βέρα Βαγγελάτου, η οποία μόλις ο Γυμνασιάρχης ολοκλήρωσε τον ''ξυλοδαρμό'', μπήκε με ορμή στο γραφείο του και διαμαρτυρήθηκε με έντονο ύφος. Από την άλλη πλευρά, ο Γυμνασιάρχης ''αιφνιδιάσθηκε'' από την αντίδραση της καθηγήτριας. Το αποτέλεσμα από το παραπάνω επεισόδιο ήταν, ο Γυμνασιάρχης να μην ξανακτυπήσει μαθήτρια !!!

...Έκτος από την εκπαίδευση ασχολήθηκε και με την συγγραφή διηγημάτων. Σε αυτά αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα τα οποία διαχειρίζεται με ένα μοναδικό τρόπο, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να προβληματίζεται εάν πρόκειται για πραγματικά γεγονότα ή είναι γέννημα της φαντασίας της. Έγραψε τα παρακάτω πέντε βιβλία και δημοσίευσε στο περιοδικό «Νέα Εστία» αρκετά διηγήματα:

-ΞΕΝΑ ΧΩΜΑΤΑ (1959 και 1982): Βρίσκονται στο ύψος της τροπικής μαγείας. Ονόματα εξωτικά χοροπηδούν μπροστά στα μάτια μας και μας υποβάλλουν ένα μακρινό μυστήριο που περιγράφεται με επική μεγαλοπρέπεια...(Αλκής Θρύλος, μέλος της ''Ομάδας των Δώδεκα'').

-DΑR-ΕS-SΑLΑΜ το λιμάνι της ειρήνης (1960 και 1984): Τιμήθηκε με το βραβείο της ''Ομάδας των Δώδεκα''(1961). Σκοπός της ομάδας, ήταν η βράβευση νέων συγγραφέων, μέλη της, ήταν σπουδαίοι Έλληνες λογοτέχνες (1951-66).

-ΑΓΡΙΑ ΚΥΜΑΤΑ (1985): Παρουσιάζει το δράμα της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922 και μεταξύ άλλων καταγράφει τα υγειονομικά προβλήματα και την κάθε είδους εκμετάλλευση παιδιών και έφηβων, που αντιμετώπιζαν οι πρόσφυγες.

-ΚΥΝΗΓΗΜΕΝΟΙ (1962 και 1988): Η αφήγηση της έχει παλμό και δύναμη και μας δίνει την ατμοσφαίρα της εποχής που περιγράφει. Κείμενο μεστό και δυνατό, μια νέα ωραία προσφορά της στη σύγχρονη πεζογραφία μας. (Εφημερίδα ''Ελευθεροτυπία'',1989).

-ΤΟ ΤΡΥΦΕΡΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ (1987): Το βιβλίο είναι γραμμένο από γυναίκα με πρώτο και ουσιαστικό χαρακτήρα του, τον άντρα !!! "....Η πρωτοτυπία; Μα, το πρώτο πρόσωπο που αφηγείται, είναι ένας άντρας, ενώ η συγγραφέας του βιβλίου είναι γυναίκα! (Περιοδικό "Πάνθεον",1987)

-ΑΙΘΙΟΠΙΑ πικρή εδέμ (1991): Αναφέρεται στην ιστορία ενός Έλληνα μετανάστη που ήρθε στην Αιθιοπία το 1906, υπάρχουν ιστορικά γεγονότα της χώρας και η τραγική ιστορία ενός Έλληνα Λοχαγού, ο οποίος ήταν υπεύθυνος του οπλοστασίου της χώρας, την εποχή του αυτοκράτορα Μενελικ Β'.

...Στην εφημερίδα ''Κοντά σας'' δημοσίευσε ένα απόσπασμα από το διήγημα ''Η γοητεία της μιας ερήμου'', το κείμενο αναφέρεται στην έρημο της Ταγκαλίας. Επίσης δημοσίευσε δυο διηγήματα, το πρώτο ''Αιθιοπικές βροχές'' και το δεύτερο ''Στις ψηλές κορφές της Αιθιοπίας''. Εκεί έκανε μια αφιέρωση, όπου η εφημερίδα μας προσπαθεί με κάθε τρόπο να κάνει πράξη την ευχή της:<<Αφιερώνω το οδοιπορικό, που θα ακολουθήσει σε όλα τα παιδιά μας που είδαν το φως της ζωής στη φιλική γή της Αιθιοπίας, με την ευχή πάντα να ενδιαφέρονται για ότι αναφέρεται σε κείνη τη δεύτερη πατρίδα>>.

...Πηγή του παραπάνω άρθρου είναι το αρχείο της εφημερίδας ''Κοντά σας'' και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.

                                                                                    ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΣ

…Τον Ιούνιο συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από τότε που έφυγε από κοντά μας ο Ιωάννης Α. Θωμόπουλος (1911-1988). Ήταν η σπουδαιότερη πνευματική προσωπικότητα, που δίδαξε στα Ελληνικά σχολεία της Αιθιοπίας. Διετέλεσε γυμνασιάρχης και καθηγητής του Ελληνικού Σχολείου της Αντίς Αμπέμπας (1952-1956) και διευθυντής του Ημιγυμνάσιου της Ντίρε Ντάουας (1957-1959).

…Σαν Φιλόλογος, εφήρμοσε πρωτοπόρες μεθόδους διδασκαλίας για την εποχή του. Πρώτος δίδαξε ''εκτός της διδακτέας ύλης'', χρησιμοποιώντας τα βιβλία των Παπαρρηγόπουλου και Σάθα, ιστορικούς της νεότερης Ελλάδος, για να έχουν οι μαθητές σφαιρική εικόνα για την Ιστορία μας. Με αποτέλεσμα, να έρθει σε αντίθεση με καθηγητές του.

...Δημιούργησε τη βιβλιοθήκη του Ελληνικού Σχολείου της Αντίς Αμπέμπας και επί των ημερών του, έγιναν οι πρώτες μαθητικές εκλογές.

…Ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Δεν δίστασε να τα βάλει με το κατεστημένο. Και αυτό φαίνεται από το παρακάτω περιστατικό: Κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος, διαπίστωσε, ότι ο καθηγητής των Αιθιοπικών, ο αγαπητός σε όλους μας, Ασράτ Τατσιμπέλ, έπινε τον καφέ μόνος του. Σε ερώτημα προς τους καθηγητές, που οφείλετε το γεγονός, του απάντησαν, ότι ''είθισται οι ξένοι να μην πίνουν καφέ με τους ντόπιους''. Η απάντηση που έλαβε τον εξόργισε και τότε κάλεσε τον Αιθίοπα καθηγητή, να πίνει τον καφέ μαζί τους, πράγμα που έγινε. Η πρωτοβουλία του, προκάλεσε την αντίδραση του διδακτικού προσωπικού και μελών του Δ.Σ της Ελληνικής Κοινότητας της Αντίς Αμπέμπας.

...Ήταν επίσης σπουδαίος Γλωσσολόγος. Πίστευε ότι τα τοπωνύμια, είναι τ’ ακριβά και πολύτιμα κειμήλια του ιστορικού βίου κάθε έθνους. Δεν είναι το απλό γλωσσικό υλικό, αλλά ονόματα που κρύβουν μέσα τους πληροφορίες ιστορικές, θρησκευτικές, τοπογραφικές και γεωγραφικές, εθνολογικές και άλλες. Ήταν ιδρυτής της Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας (1980) και διετέλεσε Πρόεδρος της επί σειρά ετών.

...Με την ιδιότητα του γλωσσολόγου, μελέτησε την Αμαρική γλώσσα και διεπίστωσε την υπάρξη πλήθους ελληνικών λέξεων σε αυτή. Το άρθρο του με τον τίτλο ''η εκπαίδευση στην Αιθιοπία'', δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Νέα Εστία (1954) και στην εφημερίδα ''Κοντά σας'' (αρ. Φύλλου 104).

...Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αιθιοπία, δημοσίευσε σειρά άρθρων στο περιοδικό Νέα Εστία σχετικά με την Ιστορία της χώρας, την πνευματική εξέλιξή της και την Αλεξανδρινή επιρροή της. Επίσης δημοσίευσε άρθρα για την Αφρική και τα παρακάτω για τον Ελληνισμό της Αιθιοπίας:

-Η Πνευματική Ζωή των Ελλήνων (1955): Αναφέρεται στους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, που ζούσαν τότε στην Αντίς Αμπέμπα, όπως: ο Μητροπολίτης Νικόλαος, ο Πρέσβης Δημήτρης Παπάς, ο ζωγράφος Βάσος Γερμενής, ο γλύπτης Κώστας Γεωργακάς, ο μουσικός Σπύρος Θεοχαρόπουλος και ο ηθοποιός Γιώργος Ταλάνος. Κάνει ιδιαίτερη αναφορά και στο βιβλιοπωλείο του Γιώργου Γιαννόπουλου.

Ο ηθοποιός του Εθνικού Θεάτρου, Γιώργος Ταλάνος, είχε ιδρύσει το ''Ερασιτεχνικό Θεατρικό Συγκρότημα'', το οποίο μεταξύ άλλων, έπαιξε και τα έργα: ''Φουσκοθαλασσιές'' του Δημήτρη Μπόγρη και το έργο ''ο Υιός της απώλειας'' του Άγγελου Τερζάκη. Το τελευταίο παίχτηκε και στη Ντίρε Ντάουα. Τα σκηνικά και των δυο θεατρικών παραστάσεων ήταν του Βάσου Γερμενή.

Τα μέλη του θιάσου ήταν: Λίνα Τουλούπα, Ειρήνη Παπαφιλίππου-Παπαδάτου, Μαίρη Ταλάνου, Μαρία Τζομπάνου, Μαίρη Βιρβίλη, Ελένη Γκόψη, 'Ολγα Στατηρά, Γιώργος Ταλάνος, Άλκης Μαγδαληνός, Δαμιανός Παπαϊωάννου, Βασίλης Βόφος, Νίκος Μαγδαληνός, Δημήτρης Παπαδάτος, Χαράλαμπος Μιχαηλίδης, Νίκος Στουραΐτης και Αντώνης Παπαβασιλειάδης.

-Ο Ασκητής του Χάραρ (1958): Κάνει μια μοναδική περιγραφή, της διαδρομής που ακολούθησε, από τη Ντίρε Ντάουα μέχρι το Χάραρ, για να συναντήσει τον ''μοναχικό φιλόσοφο”, οπως αποκαλεί τον Σταύρο Βραχάτη, ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και είχε προβληματιστεί, από το άρθρο του Ιωάννη Α. Θωμόπουλου, σχετικά με τον τρόπο που ''πέρασαν'' τόσες ελληνικές λέξεις, στην Αμαρική γλώσσα. Μετά από τη συζήτηση που είχαν, κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι αυτό οφείλεται, στην επιρροή που είχε η χώρα, απο την Αλεξανδρινή και Βυζαντινή περιόδο. Ο Σταύρος Βραχάτης είχε διατελέσει, Διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Αιθιοπίας και Πρόξενος της Ελλάδος, στη Ντίρε Ντάουα.

…Τέλος, ας σημειωθεί ο Ιωάννης Α. Θωμόπουλος δίδαξε, στα Πανεπιστήμια της Ουψάλα και της Λουντ (Σουηδία) και το 1939 διορίσθηκε Λέκτορας Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας (Πολωνία), χωρίς να μπορέσει να διδάξει, λόγω του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Διετέλεσε Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης και Διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (1974-77).

...Πηγή του παραπάνω άρθρου είναι το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, η Ελληνική Ονοματολογική Εταιρεία και το βιβλίο του Δημήτρη Καλογερόπουλου ''Οι Δυο μου Πατρίδες”.