Η ΛΙΜΝΗ ΤΑΝΑ
Οι περισσότεροι τη γνωρίζουν μόνο από τα σταυρόλεξα: «Λίμνη της Αιθιοπίας με 4 γράμματα». Οσοι, όμως, έχουν την τύχη να ταξιδέψουν στην καρδιά της Αφρικής και να δουν από κοντά τη λίμνη Τάνα, μιλούν για ένα ακατέργαστο διαμάντι στα καταπράσινα υψίπεδα της Βορειοδυτικής Αιθιοπίας, σε υψόμετρο 1.830 μ. πάνω από τη θάλασσα.
Με μήκος 84 χλμ., πλάτος 66 χλμ. και μέγιστο βάθος 15 μ., η Τάνα είναι η μεγαλύτερη λίμνη στην Αιθιοπία (2.156 τετρ. χλμ.) και ο ρόλος της στο οικοσύστημα της περιοχής θεωρείται καταλυτικός. Περίπου το 70% των ψαριών της λίμνης είναι ενδημικά, ενώ στα νερά της ζει κι ένας μικρός αριθμός κροκοδείλων. Η αιθιοπική λίμνη τροφοδοτείται από τα νερά τουλάχιστον 50 ποταμών (μεγαλύτεροι ποταμοί είναι οι Abbai, Gumara και Reb), ενώ από τα υγρά σωθικά της γεννιέται ο Γαλάζιος Νείλος, που ενώνεται με τον Λευκό Νείλο στην περιοχή του Χαρτούμ και συνεχίζουν -σε μια κοίτη- τη διαδρομή έως τη Μεσόγειο.
Η πόλη Bahir Dar, το δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Βορειοδυτικής Αιθιοπίας, βρέχεται από τα θολά νερά της Τάνα και προσφέρεται ως ορμητήριο για μια υδάτινη εξόρμηση στα νερά της λίμνης. Στην Τάνα υπάρχουν 37 συνολικά νησιά, ελάχιστα όμως κατοικούνται (Daga, Meshralia, Dek). Ενα απ' αυτά -το νησί Qirqos- θεωρείται ιερό από τον χριστιανικό πληθυσμό της Αιθιοπίας, καθώς φιλοξενεί το μικρό μοναστήρι Tana Qirqos.
Από το λιμάνι της Bahir Dar μπορείτε να νοικιάσετε μια βάρκα με οδηγό και να επισκεφθείτε το νησί Qirqos. Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Κοπτικής Εκκλησίας της Αιθιοπίας, η Κιβωτός της Διαθήκης, το πιο διάσημο ιερό κειμήλιο, βρισκόταν για οκτακόσια περίπου χρόνια φυλαγμένη στον χώρο της μονής Tana Qirqos, πριν μεταφερθεί κατόπιν στην πόλη Αξούμ, στα βόρεια της χώρας.
Το ιερό οικοδόμημα του νησιού των παραλίμνιων περιοχών χτίστηκε τον 16ο αιώνα σύμφωνα με την τοπική θρησκευτική αρχιτεκτονική. Τα τοιχώματα του τετράγωνου ναού είναι διακοσμημένα με πολύχρωμες αγιογραφίες, που αντλούν θέματα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Παρά τις ομοιότητες με τις αντίστοιχες βυζαντινές, οι αγιογραφίες της Tana Qirqos διατηρούν έναν δικό τους, απλοϊκό χαρακτήρα, και ξεχωρίζουν τόσο για τα έντονα χρώματα όσο και για τη χρήση αφρικανικών μορφών στην απεικόνιση ιερών προσώπων (αγίων και αγγέλων).
Αξιόλογες γνωστές μονές και εκκλησίες υπάρχουν επίσης στα νησιά Dega, Cherqos και Dek - ξεχωρίζει η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου στο νησί Dega.
Εκτός από τους οικολογικούς και θρησκευτικούς θησαυρούς της λίμνης Τάνα, άλλο ένα ανυπέρβλητο φυσικό μνημείο που δεν πρέπει να χάσετε είναι οι κοντινοί καταρράκτες του Γαλάζιου Νείλου (35 χλμ. νοτιοανατολικά της Bahir Dar), που φτάνουν σε ύψος τα 45 μ.
Κωνσταντίνος Μητσάκης
ΤΟ ΒΥΘΙΣΜΑ ΤΟΥ ΝΤΑΝΑΚΙΛ
Στο χωριό Αγκούλα, απ όπου θα πάρουμε την κατρακύλα προς το Μεγάλο Βύθισμα, βρίσκεται περισσότερο από δύο χιλιάδες μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ το Βύθισμα του Ντάνακιλ στα εκατόν δέκα κάτω από την ίδια επιφάνεια. Το εν λόγω Βύθισμα είναι, λένε, η λευκή εκδοχή της Κόλασης.
Δεν επιτρέπεται, λέει, να κατέβουμε μόνοι μας στο Ντάνακιλ, είναι υποχρεωτικό να μας συνοδεύει κι ένα δεύτερο τέσσερα επί τέσσερα, για λόγους ασφαλείας. Λόγω του κακοτράχαλου δρόμου, τα στομάχια μας αρχίζουν να φραπεδιάζουν στα κοτρόνια, κατεβαίνουμε γκρεμούς και διασχίζουμε ρύακες βάθους μισού μέτρου. Ευτυχώς που φάνηκαν και οι πρώτες καμήλες, για να μας αποσπάσουν από τις πιο μαύρες, σε μοβ φόντο, σκέψεις που έχουμε κάνει μέχρι σήμερα. Μιλάμε για τα πρώτα καραβάνια καμηλιέρηδων, που ανεβαίνουν απ το Ντάνακιλ Ντέζερτ, φορτωμένα με ορυκτό άλας. Δεν είναι δυο οι καμήλες, δεν είναι τρεις.. είναι δεκάδες. Το αλάτι της Γης ανεβαίνει απ την κόλαση του Ντάνακιλ κομμένο σε τετραγωνισμένες φέτες.
Φθάνουμε στο Μπεραχίλε, που είναι ο πρώτος σταθμος μας, το οποίο λέγεται και «Πύλη του Ντάνακιλ». Αυτό θα πει πως βρισκόμαστε ήδη βαθιά μέσα στα χωρικά εδάφη της φυλής Αφάρ. Αυτοί οι Αφάρ είναι μουσουλμάνοι, ζουν ημινομαδικά και είναι απολύτως προσαρμοσμένοι σ’ αυτές τις ακραίες συνθήκες. Στο Μπεραχίλε όμως δεν βρίσκουμε κάποιου είδος ξενώνα, πανδοχείου, χανιού, ή οτιδήποτε τέλος πάντων, για να ξεκουράστουμε. Στην επιστροφή μας από «κάτω» προβλέπεται μάλιστα να κοιμηθούμε στο τσιμέντο ενός σχολικού αύλιου χώρου κάτω από τον έναστρο θόλο. Το Μπεραχίλε λειτουργεί και σαν καραβάν σεράι των καμηλιέρηδων που κοιμούνται, συνήθως, κάτω απ τ’ άστρα. Από δω αρχίζουν να πωλούν το αλατοφορτίο τους στους χοντρέμπορους, οι οποίοι με τη σειρά τους το διαχέουν στην αγορά του Μέκελε κι από το Μέκελε σ’ ολόκληρη την Αιθιοπία, και όχι μόνο.
Από το Μπεραχίλε και μετά ο «δρόμος» μπαίνει σε εισαγωγικά. Για παρατεταμένα τμήματα της διαδρομής δεν υφίσταται ούτε σε εισαγωγικά. Απλά, ανεβοκατεβαίνουμε τις τεράστιες κροκάλες που σμίλεψε το νερό των ορμητικών ρυάκων. Κάθε τόσο σταματάμε για να αποφανθούν οι ειδήμονες ποια κροκάλα είναι η πιο βατή. Και καθώς κατευθυνόμαστε μέσα από ιλιγγιώδεις κλίσεις αναρωτιέμαι πώς θα τις ξανανέβουμε. Ό,που η κατρακύλα εξημερώνεται βουτάμε, με το τζιπ εννοώ, σε ρυάκια απροσδιόριστου μέχρι να ξαναβγούμε, βάθους. Το κέφι μας είναι στο κρεσέντο. Ίσως πρόκειται για μια αυθόρμητη ψυχική αυτοάμυνα.
Λίγο πριν νυχτώσει και μετά από εννιά ώρες καταρρίχηση μιας διαδρομής μικρότερης των εκατόν πενήντα χιλιομέτρων φτάνουμε, σωματικά σώοι, σ’ αυτήν την περίφημη Χαμαντέλα, η οποία βρίσκεται πολύ πιο κάτω από τη στάθμη της Ερυθράς Θάλασσας. Τη χαρακτηρίζω «περίφημη» και μόνο για το γεγονός ότι σηματοδοτεί το ανακουφιστικό τέλος της μεγάλης κατηφόρας. Η Χαμαντέλα δεν είναι παρά ένας υποτυπώδης καταυλισμός από ψαθοκαλύβες, όπου ανακτούν δυνάμεις οι κολασμένοι του γειτονικού αλατωρυχείου και οι δρομάδες με τους καμηλιέρηδες. Εμείς θα κοιμηθούμε καταχαμέ. Ξημερώνει η πρώτη μέρα και συνειδητοποιώ ότι βρισκόμαστε ανάμεσα σε δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες καμήλες φορτωμένες και σε άλλες που αναμένουν τη φόρτωσή τους, με τις πλάκες του ορυκτού άλατος.
Ξημερώματα πριν να βγεί ο ήλιος κατευθυνόμαστε προς το Νταλόλ, που είναι το χαμηλότερο ηφαίστειο του πλανήτη, αφού βρίσκεται στα εκατόν δεκαέξι μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Πορευόμαστε πάνω σ’ αυτό το γοητευτικά εφιαλτικό τοπίο. Ολόκληρη η περιοχή βράζει κάτω από τα πόδια μας ξερνώντας θειάφι και ποτάσα από αναρίθμητα γκέιζερ. Τα οποία γκέιζερ δημιουργούν αυτές τις αναβράζουσες λίμνες από ένα υγρό ελαιώδες και δηλητηριασμένο που σκοτώνει σχεδόν ακαριαία όσα δυστυχή διψασμένα πουλιά, ακρίδες και λοιπά έμβια επιχειρούν να πιουν απ’ αυτό..
Μετά το Νταλόλ κατευθυνόμαστε κατά τη λίμνη Ασάλε, η οποία δεν είναι καθόλου λίμνη όπως την εννοούμε. Μιλάμε για ένα αχανές πεδίο αλατιού, μειγμένου με λιγότερη ή περισσότερη ξεραμένη λάσπη. Εδώ κατανοώ γιατί οι γεωγράφοι και οι γεωλόγοι περιγράφουν το Ντάνακιλ ως μία από τις πιο, αν όχι την πιο, αφιλόξενη περιοχή του πλανήτη, και σίγουρα την πιο ζεστή, με θερμοκρασίες να κυμαίνονται σταθερά ανάμεσα στους τριανταπέντε με σαράντα βαθμούς Κελσίου όλο το χρόνο, ενώ συχνά πυκνά ο υδράργυρος καβαλά και τους πενήντα.
Φθάνουμε στο Ντάνακιλ και μπαίνουμε στην περιοχή όπου της Γης οι Κολασμένοι εξορύσσουν το αλάτι της. Πρώτα είναι εκείνοι που με κάτι λοστάρια σπάζουν την πάχους δέκα περίπου εκατοστών αλατοεπιφάνεια, σε όσο μεγαλύτερα κομμάτια. Τα κομμάτια αυτά τα παίρνουν οι ματσακονιστές και τα τετραγωνίζουν σε ορθογώνιες πλάκες και σε μέγεθος ώστε να μπορέσει να φορτωθεί στην καμήλα. Κάθε καμήλα φορτώνεται με είκοσι ζευγάρια πλακών.
Στη συνέχεια, οι καμήλες με τους καμηλιέρηδες είναι υποχρεωμένες να περάσουν από τον καταυλισμό της Χαμαντέλα, όπου κάποια «αρμόδια αρχή» κάνει την καταμέτρηση και κάθε φορτωμένη καμήλα φορολογείται με εξήντα μπιρ, που αντιστοιχούν σε πέντε περίπου ευρώ. Μετά από εννιά μέρες δρόμο, καμήλες και καμηλιέρηδες θα φτάσουν στην αγορά του Μέκελε. Στα δύο χιλιάδες μέτρα υψόμετρο. Εκεί, το κάθε ζευγάρι πλακών αλατιού, θα πουληθεί προς είκοσι τέσσερα μπιρ έκαστο. Μετά από τη συνταραχτική επαφή μας με τους κολασμένους, επιστρέψαμε στον καταυλισμό της Χαμαντέλα.
Ολοκληρώνοντας την επισκέψη μας στο Βύθισμα του Ντανακίλ, το οποίο θεωρείται από τις πιο αφιλόξενες εκτάσεις στον κόσμο, μπορούμε να αναφέρουμε τα παρακάτω:
- Εδώ μετρώνται οι υψηλότερες θερμοκρασίες στον πλανήτη με τον υδράργυρο να ξεπερνά τους 50ο C την ημέρα, κι αυτό σε μία έκταση που φτάνει περίπου τα 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου στο μέγεθος της Κούβας ή της Ισλανδίας. Η ζέστη είναι τέτοια που ο μοναδικός ποταμός της περιοχής, ο Αβάς, δεν καταφέρνει ποτέ να εκβάλλει στη θάλασσα, καθώς στεγνώνει σταδιακά περνώντας μέσα από μια σειρά από αλμυρές λίμνες, χωρίς ποτέ να φτάσει στον ωκεανό. Είναι παράλληλα και από τις περιοχές με το χαμηλότερο υψόμετρο, καθώς το έδαφος φτάνει τα 116 μέτρα, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι το πιο θερμό μέρος στον πλανήτη, μία καυτή έρημος από θείο, ψαμμίτη και ασβεστόλιθο, που η ζωή δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτη.
- Στο Ντανακίλ εντοπίζεται η μοναδική πραγματική λίμνη λάβας στον κόσμο. Βρίσκεται στο ενεργό ηφαίστειο Έρτα Άλε, το οποίο είναι ένα εντυπωσιακό υπερθέαμα, που όσο συγκλονιστικό ακούγεται, άλλο τόσο είναι και στην πραγματικότητα. Σε ένα τόσο αφιλόξενο τόπο η ζωή δεν είναι καθόλου εύκολη. Κι όμως, εκεί που για εμάς μπορεί να φαίνεται μία κόλαση, για τους επιστήμονες είναι ένας σωστός παράδεισος: έρχονται εδώ για προσομοιώσεις της ζωής στον πλανήτη Άρη, για να κατανοήσουν πώς ζουν και αντιδρούν μικροοργανισμοί αστροβιολογικού ενδιαφέροντος και να βρουν απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν μπορεί κανένα εργαστήριο να δώσει.
- Το Νταλόλ, όπως και ολόκληρο το Ντάνακιλ, ανήκουν στο σύστημα του «Μεγάλου Αφρικανικού Ρήγματος». Το δε «Μεγάλο Αφρικανικό Ρήγμα» ξεκινάει από την Ερυθρά θάλασσα, διασχίζει την Αιθιοπία περνώντας από τις κεντρικές λίμνες Αγουάσα, Λανγκάνο και άλλες, συνεχίζει στην Κένυα δίνοντας ύπαρξη στις λίμνες Τουρκάνα, Νακουρού, Μπαρίνγκο και όχι μόνο, διασχίζει την Τανζανία και καταλήγει στη Μοζαμβίκη.
- Αυτός ο τόσο ιδιαίτερος κόσμος είναι δημιούργημα διαρκούς ηφαιστειακής και τεκτονικής δραστηριότητας. Εδώ στη βορειοανατολική Αφρική συναντώνται τρεις τεκτονικές πλάκες, η αφρικανική και η αραβική κατά κύριο λόγο, που αμφότερες δέχονται την πίεση της ευρασιατικής από τον βορρά. Σ’ αυτή τη δραστηριότητα οφείλεται η ασυνεχής διάβρωση των εδαφών, που καθιστά τόσο δύσκολη, έως αδύνατη, τη διαβίωση σ’ αυτή τη γωνιά του πλανήτη. Η ηφαιστειακή δράση είναι αδιάκοπη, σχηματίζοντας στο πέρασμα του χρόνου και μία σειρά από λίμνες από ροές λάβας. Κάποιες από αυτές, όπως η λίμνη Αφρέρα, έχουν αποθέσεις αλατιού στις όχθες τους, στοιχείο που αποτελεί τη μοναδική επαγγελματική δραστηριότητα για τους μόνους (και εξαιρετικά τολμηρούς) κατοίκους της περιοχής, τη φυλή Αφάρ. Αυτό το αλάτι συλλέγεται προσεκτικά, και με καραβάνια μεταφέρεται σε κοντινές αγορές προς πώληση.
- Για το τέλος, κρατήστε κάτι ακόμα: καθώς τίποτα σ’ αυτόν τον κόσμο δεν είναι παντοτινό, η τεκτονική δραστηριότητα στην Αφρική συνεχίζεται αδιάκοπη, και επιστήμονες σημειώνουν πως η αφρικανική ήπειρος σιγά-σιγά σπάει στα δύο, με ένα ρυθμό εξαιρετικά αργό για τα ανθρώπινα δεδομένα, αλλά μάλλον ασυνήθιστα γρήγορο για τα δεδομένα του πλανήτη μας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, κάποια στιγμή στο (όχι ανθρώπινα άμεσο) μέλλον, η Ερυθρά Θάλασσα θα πλημμυρίσει το Ντανακίλ, το οποιο βρίσκεται στα εκατόν δέκα κάτω από την επιφάνεια της και από άγονη έρημος, θα μετατραπεί σε μια τεράστια λίμνη, αλλάζοντας για πάντα την όψη της βορειοανατολικής Αφρικής…
Ισαβέλλα Μπερτράν
ΤΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ
Οι απόγονοι των λιονταριών που κρατούσε στον προσωπικό του κήπο ο τελευταίος Αιθίοπας αυτοκράτορας ανήκουν σε ξεχωριστή ράτσα που χρήζει άμεσης προστασίας, δείχνουν οι τελευταίες γενετικές αναλύσεις. Τα αιθιοπικά λιοντάρια, από τα οποία πιστεύεται ότι επιζούν μόλις μερικές εκατοντάδες άτομα, ξεχωρίζουν εμφανισιακά από τη σκούρα χαίτη και το σχετικά μικρό μέγεθος. Όπως φαίνεται, όμως, ξεχωρίζουν και από γενετική άποψη.
Γενετικές εξετάσεις που πραγματοποιήθηκαν σε 15 από τα 20 λιοντάρια του ζωολογικού κήπου της Αντίς Αμπέμπα αποκάλυψαν γενετικές διαφορές σε σχέση με τα λιοντάρια της ανατολικής Αφρικής και της Νότιας Αφρικής, αναφέρουν Βρετανοί ερευνητές στην επιθεώρηση European Journal of Wildlife Research. Τα 20 λιοντάρια της Αντίς Αμπέμπα είναι καθαρόαιμοι απόγονοι επτά αρσενικών και δύο θηλυκών λιονταριών τα οποία αιχμαλωτίστηκαν το 1948 για τον προσωπικό ζωολογικό κήπο του Αιθίοπα αυτοκράτορα, Χαϊλέ Σελασιέ Α' (1892-1975). Η Σούσαν Μπρους του Imperial College στο Λονδίνο, επικεφαλής της γενετικής μελέτης, σχολίασε:«Ελπίζουμε ότι οι έρευνες πεδίου θα εντοπίσουν στη φύση συγγενείς των μοναδικών λιονταριών του ζωολογικού κήπου της Αντίς Αμπέμπα. Η προστασία όμως του αιχμάλωτου πληθυσμού είναι ένα κρίσιμο πρώτο βήμα».
Ολόκληρο το είδος των λιονταριών (Panthera leo) δέχεται σήμερα μεγάλες πιέσεις και οι πληθυσμοί του συνεχίζουν να μειώνονται στην ανατολική και νότια Αφρική. Στο κρατίδιο Γκουζουράτ της Ινδίας ζει στην απομόνωση ένας μικρός πληθυσμός του υποείδους του ασιατικού λιονταριού (ασιατικό λιοντάρι (Panthera leo persica). Σε αυτό το υποείδος ανήκαν πιθανότατα τα λιοντάρια που ζούσαν στην Ελλάδα και ενέπνευσαν το μύθο του λιονταριού της Νεμέας. Ένα άλλο, αφρικανικό είδος είναι το βερβερικό λιοντάρι (Panthera leo leo) το οποίο πρωταγωνιστούσε στις αρένες των Ρωμαίων και πιστεύεται ότι έχει πλέον εξαφανιστεί στη φύση. Ένας μικρός πληθυσμός δεν αποκλείεται πάντως να επιζεί στο ζωολογικό κήπο του Ραμπάτ στο Μαρόκο.
Newsroom ΔΟΛ